ames ‘nummer eindigde op een band met potentiële beats die Eminem op een dag in zijn auto speelde. Een van Dido’s verzen, ‘Jouw afbeelding op mijn scheidingslijn, het adviseert me dat het niet zo vreselijk is’, concludeerden de fans die hem waren uitgegleden na de prestatie van zijn introductie uit 1999, The Slim Shady LP, waarin hij verontrustend extreme fanmail schreef het blokkeren van zijn huis in Detroit. Stel je een scenario voor waarin de afbeelding op de scheidingslijn niet van een liefje was, maar eerder van een grote naam. Stel je een scenario voor waarin de melodie het innerlijke discours was van een gemartelde fan. Hij zag het hele verhaal zich als een film in zijn hoofd ontvouwen. “Een heleboel keren wanneer ik melodieën componeer, zie ik dromen voor alles wat ik aan het componeren ben”, vertelde hij later aan de verssite Genius. ‘Dit was er zo een.’
Eminem dacht aan het risico van fans (Madonna en Björk waren twee van de sterren wiens ruwe stalkers het nieuws haalden in de jaren negentig), maar naast de neiging van fans en columnisten om ook schokkende verzen in een echte zin te nemen: Marilyn Manson was belachelijk berispt voor het opwekken van de twee studenten die in april 1999 13 personen vermoordden op Columbine High School. Het deuntje zou Eminem’s herstellende kunnen zijn voor toeschouwers en experts hetzelfde: beweeg niet afgeleid. “Het is een soort bericht aan de fans om hen te vertellen dat alles wat ik zeg niet bedoeld is om in de echte zin te worden opgevat”, zei hij op dat moment tegen MTV.
“Stan” combineert de tapijttrekkende draai van een kortverhaal van O Henry met het morbide melodrama van een “death disc” uit de jaren 60, zoals de Shangri-Las ’Leader of the Pack. Zelfs in 2000 was de briefstructuur merkwaardig ouderwets. Stan schrijft brieven met de hand in plaats van e-mails te typen en James gebruikt zijn gekrabbel als geluidseffect. Dit is een stevig drama in drie bedrijven, plus een epiloog.
In het begin is Stan een redelijk sympathiek personage: een ongelukkige, onzekere jongeman, bezorgd over het naderende vaderschap, die hunkert naar erkenning van zijn idool. In het tweede couplet wordt hij bozer en potentieel gevaarlijk als hij details over zelfbeschadiging en familiaal geweld naar boven haalt. Hij heeft Eminem nodig om hem van zichzelf te redden: “Ik kan me verhouden tot wat je zegt in je liedjes / Dus als ik een rotdag heb, drijf ik weg en zet ze op / Want ik heb niet echt iets anders. ” Kom het derde couplet, Stan heeft het schrijven opgegeven en neemt zijn laatste bericht op vanuit zijn auto, met een bloedbaan vol wodka en downers en zijn zwangere vriendin vastgebonden in de kofferbak. Hij geeft de stilte van Eminem de schuld van wat hij gaat doen. Ten slotte reageert Eminem bezorgd op de brieven die hij te laat heeft gelezen, maar hij realiseert zich dat hij te laat is omdat de auteur de man is waarover hij op het nieuws heeft gehoord. “Verdomme.”
Met bijna zeven minuten was ‘Stan’ het ideale middelpunt voor een album dat was geïnspireerd door de verpletterende ervaring van onmiddellijke roem en bekendheid, maar Eminem zag het niet als een hit. “Toen ik het aan het schrijven was, dacht ik gewoon:‘ Ho, mensen zullen er ziek van worden omdat het zo lang duurt ’,’ zei hij tegen Genius. In feite bleken zowel het gespannen verhaal als Dido’s carrière-makende hook onweerstaanbaar. Bovendien zette het lied critici die ambivalent waren geweest over Eminems trolse provocaties weer aan het denken. Toen Elton John Dido’s aandeel nam in een optreden tijdens de Grammy Awards 2001, trok hij niet alleen een streep onder het jeugdige gebruik van homofobe beledigingen door de rapper, maar gaf hij hem ook de zegen van klassieke rock. “Stan” toonde de wereld dat de onaangename clown van de klas echt diepgang had, waarbij de literaire criticus Giles Foden zo ver ging dat hij hem vergeleek met Robert Browning, “de Victoriaanse meester van sluwe ironie”. Eminem maakte nooit meer een nummer dat zo griezelig perfect was en hij kende het, en hij verwees regelmatig naar “Stan” op latere albums. In het vervolg ‘Bad Guy’ uit 2013 neemt Stan’s jongere broer Matthew wraak. Op ‘Walk On Water’ van 2017 herstelt Eminem van een aanval van onzekerheid door zichzelf eraan te herinneren: ‘Bitch, ik schreef’ Stan ‘.’